Δευτέρα 26 Σεπτεμβρίου 2011

Robert Mapplethorpe: Ο προκλητικός της αβανγκάρντ στην Αθήνα

«Κοιμόμουν όταν πέθανε. Είχα πάρει τηλέφωνο στο νοσοκομείο για να πω μια τελευταία καληνύχτα, αλλά εκείνος είχε χαθεί κάτω από στρώματα μορφίνης. Κράτησα το ακουστικό και άκουσα με δυσκολία την ανάσα του, γνωρίζοντας ότι δεν θα τον ξανακούσω ποτέ».
Η ποιήτρια της ροκ Πάτι Σμιθ περιγράφει στο αυτοβιογραφικό βιβλίο της «Just Kids» (βραβευμένο το 2010 με το National Book Award στην κατηγορία nonfiction) τη νύχτα που έφυγε από τη ζωή ο νεανικός της έρωτας Ρόμπερτ Μέιπλθορπ.

Ο Αμερικανός φωτογράφος, σύμβολο της νεοϋορκέζικης αβανγκάρντ των δεκαετιών '70 και '80, πέθανε τον Μάρτιο του 1989 «χτυπημένος» από το AIDS. Με την Πάτι Σμιθ γνωρίστηκαν στο Μπρούκλιν το 1967, το καλοκαίρι της αγάπης, των διαδηλώσεων και του θανάτου του Κολτρέιν. Ηταν άσημοι, νέοι, όμορφοι, ερωτευμένοι και ξεκινούσαν να διαγράψουν τη λαμπερή τους πορεία στην τέχνη: η Πάτι Σμιθ στη μουσική και ο Μέιπλθορπ στη φωτογραφία. Στα χρόνια που ακολούθησαν η Πάτι Σμιθ θα εξελιχθεί στην «ιέρεια του πανκ» και ο Μέιπλθορπ στον αντεργκράουντ φωτογράφο που θα αποκαλύψει, εκτός των άλλων, και μια άγρια, ηδονική πλευρά της γκέι ζωής στη Νέα Υόρκη.

Ενα μέρος του κόσμου που δημιούργησε ο Μέιπλθορπ θα έχουμε την ευκαιρία να δούμε από την 1η Νοεμβρίου στη δεύτερη έκθεση που διοργανώνει η Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών.

Η υπεύθυνη του Τομέα Εικαστικών Τεχνών της Στέγης και επιμελήτρια της έκθεσης, Μαριλένα Καρρά, ταξίδεψε στη Νέα Υόρκη για να διαλέξει από τις 10.000 φωτογραφίες του αρχείου του τις 107 που θα εκτεθούν στην Αθήνα.

Οσοι περιμένουν να δουν τις τολμηρές φωτογραφίες με τα γκέι, σαδομαζοχιστικά θέματα, τα πορτρέτα με τις διασημότητες (είχε φωτογραφίσει από τον Φράνσις Μπέικον μέχρι τον Ντέιβιντ Χόκνεϊ και τον Αντι Γουόρχολ) ή να προσεγγίσουν νοερά το ηδονικό, επαναστατικό κλίμα των δεκαετιών '70 και '80 στη Νέα Υόρκη, ίσως απογοητευτούν. «Ο ερωτισμός του βρίσκεται παντού. Είναι εξίσου πειστικός κι όταν φωτογραφίζει λουλούδια, στις αυτοπροσωπογραφίες του, στα πορτρέτα επωνύμων ή ανωνύμων, παιδιών, μοντέλων, ανθρώπων της μέρας και της νύχτας, ευυπόληπτων ή εκδιδόμενων κυρίων και κυριών, αθλητών ή χορευτών, διανοουμένων, καλλιτεχνών ή απλώς των επί χρήμασι ή όχι εραστών του», σημειώνει η Μαριλένα Καρρά.

Και εξηγεί: «Στο αρχείο του Mapplethorp Foundation επιβεβαίωσα αυτό που υποψιαζόμουν καθώς έβλεπα, κατά καιρούς, τη δουλειά του σε μεγάλες εκθέσεις στο Παρίσι. Το φωτογραφικό του ενδιαφέρον δεν είχε περιοριστεί στο αντρικό σώμα. Είχε ασχοληθεί αρκετά και με το γυναικείο, το οποίο αντιμετώπισε με την ίδια δύναμη, ένταση και πνευματικότητα με το αντρικό. Γι' αυτό και πυρήνας της έκθεσης είναι το δίπολο αρσενικό-θηλυκό, όχι όμως σαν σεξουαλικές ταυτότητες. Μια τέτοιου είδους προσέγγιση θα ήταν κοινότοπη σήμερα. Ο ερωτισμός του είναι ουμανιστικός».

Στις φωτογραφίες της αθηναϊκής έκθεσης περιλαμβάνονται πορτρέτα, γυμνά -αντρικά και γυναικεία- και λουλούδια που αποτύπωσε με την τεχνική dye-transfer, ένα είδος μεταγραφής του ασπρόμαυρου θέματος σε έγχρωμο.

Η επιμελήτρια της έκθεσης επισημαίνει, ακόμα, τη μανία του Μέιπλθορπ για την τελειότητα, την αγάπη του για την τέχνη του Μιχαήλ Αγγελου, της ελληνικής και της ρωμαϊκής αρχαιότητας. Η αναζήτηση της αρτιότητας και της ομορφιάς μοιάζει να ήταν ένας από τους σημαντικότερους στόχους του. «Πρόκειται για ρηξικέλευθο καλλιτέχνη, ο οποίος διαθέτει απόλυτα την αίσθηση της φόρμας, κατέχει τη χρήση του φωτός, του καδραρίσματος του πλάνου, της αφαίρεσης και της οικονομίας, της γεωμετρίας του χώρου και των μορφών».

Υπάρχει, άραγε, κάποιος υπαινιγμός ειρωνείας, παρακμής ή αυτοϋπονόμευσης σε αυτό το αριστοτεχνικά σχεδιασμένο φωτογραφικό σύμπαν; «Δεν υπάρχει παρακμή στο έργο του», απαντά κοφτά η Μαριλένα Καρρά. «Το μόνο πρόσωπο που φωτογράφισε στην πτώση του, αλλά πάλι άρτια, με κοστούμι, ήταν ο εαυτός του, λίγο καιρό πριν πεθάνει. Ηταν καταβεβλημένος, όχι όμως και παραμελημένος».


Ο Ρόμπερτ Μέιπλθορπ γεννήθηκε το 1946 στο Φλόραλ Παρκ του Κουίνς. Το 1963 βρέθηκε στο Pratt Institute, κοντά στο Μπρούκλιν, να σπουδάζει σχέδιο, ζωγραφική και γλυπτική. Ηρωές του, εκείνη την εποχή, ήταν καλλιτέχνες όπως ο Τζόσεφ Κόρνελ και ο Μαρσέλ Ντισάν. Τότε ξεκίνησε να πειραματίζεται, δημιουργώντας ποικίλα κολάζ τα οποία εμπλούτιζε με πολαρόιντ για να τα κάνει, όπως έλεγε, «πιο ειλικρινή». Για τις τολμηρές, σοκαριστικές σεξουαλικές σκηνές που τον έκαναν διάσημο σε όλο τον κόσμο είχε πει, το 1988, στο περιοδικό ARTnews: «Δεν θα τις αποκαλούσα σοκαριστικές. Ψάχνω για το απροσδόκητο, για πράγματα που δεν έχω ξαναδεί. Ημουν σε θέση να τραβήξω αυτές τις φωτογραφίες και το έκανα».

κείμενο: enet.gr
φωτογραφίες: The Robert Mapplethorpe Foundation